રાધા અષ્ટમી વિશેષ: ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ અપાર પ્રેમ હોવા છતાં રાધા સાથે લગ્ન કેમ ન કર્યા, રૂકમણી અને રાધા વચ્ચે શું સામ્યતા હતી

નારદજીના શાપને કારણે રાધાને અલગતા ભોગવવી પડી હતી અને ભગવાન કૃષ્ણના લગ્ન દેવી રૂકમણી સાથે થયા હતા. રાધા અને રૂકમણી બે જેવા છે, પરંતુ બંને દેવી લક્ષ્મીનો અંશ છે.

અત્યારે ભગવાન કૃષ્ણ અને રાધા રાણીના ઘણા મંદિરો જોવા મળશે. મથુરાના વૃંદાવનમાં રાધા રાણીનું ભવ્ય મંદિર છે. રાધાનું નામ હંમેશા ભગવાન કૃષ્ણના નામ સાથે જોડાયેલું છે. હવે પ્રશ્ન એ ભો થાય છે કે જ્યારે શ્રી કૃષ્ણના જીવનમાં રાધા આટલી મહત્વની હતી ત્યારે તેણે રાધા સાથે લગ્ન કેમ ન કર્યા? આજે અમે રાધા રાણી વિશે કેટલીક આશ્ચર્યજનક માહિતી આપીશું, જેના વિશે તમે ભાગ્યે જ જાણતા હશો.

અહી થયા હતા રાધાનો જન્મ અને લગ્ન

મહાભારત અને ભાગવત પુરાણમાં રાધા રાણીનો ઉલ્લેખ નથી. પદ્મ પુરાણ અને બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણમાં રાધાનો ઉલ્લેખ છે. પદ્મ પુરાણ અનુસાર, રાધા વૃષભાનુ નામના ગોપની પુત્રી હતી. બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણ અનુસાર, રાધા કૃષ્ણની મિત્ર હતી અને તેના લગ્ન રાપન, રાયના અથવા આયનઘોશા નામની વ્યક્તિ સાથે થયા હતા. કેટલાક વિદ્વાનો માને છે કે રાધા રાણીનો જન્મ યમુના નજીકના રાવલ ગામમાં થયો હતો અને બાદમાં તેના પિતા બરસાનામાં સ્થાયી થયા હતા. પરંતુ મોટાભાગના નિષ્ણાતો માને છે કે તેનો જન્મ બરસાનામાં થયો હતો. રાધારાણીનું વિશ્વ વિખ્યાત મંદિર બરસાણા ગામની ટેકરી પર આવેલું છે. રાધાને બરસાનામાં ‘લાડલી’ કહેવામાં આવે છે.

બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણના પ્રકૃતિ ખંડ અધ્યાય 49 શ્લોક 35, 36, 37, 40, 47 મુજબ, રાધા શ્રી કૃષ્ણની માસી હતી કારણ કે તેના લગ્ન કૃષ્ણની માતા યશોદાના ભાઈ રાયના સાથે થયા હતા. બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણ બ્રહ્મખંડના પાંચમા અધ્યાયમાં 25, 26 શ્લોકો અનુસાર, રાધા કૃષ્ણની પુત્રી સાબિત થઈ છે.

રાધાનો પતિ રાયના ગોલોકમાં શ્રી કૃષ્ણનો એક ભાગ હતો. તેથી, ગોલોકના સંબંધમાંથી, રાધા શ્રી કૃષ્ણની પુત્રવધૂ બની. એવું માનવામાં આવે છે કે રાયના ગોકુલમાં રહેતી હતી. આનો અર્થ એ છે કે રાધાનો પણ પાછલા જીવનમાં શ્રી કૃષ્ણ સાથે સંબંધ છે. અહીં પણ તેને દેવી લક્ષ્મીનું સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે.

રૂકમણી માત્ર રાધા હતી કે રાધા નામની કોઈ સ્ત્રી નહોતી?

કેટલાક વિદ્વાનો માને છે કે રાધા નામની કોઈ સ્ત્રી નહોતી. રુક્મિણી રાધા હતી. રાધા અને રૂકમણી બંને કૃષ્ણ કરતા મોટા હતા. શ્રી કૃષ્ણના લગ્ન રૂકમણી એટલે કે રાધા સાથે જ થયા હતા. પુરાણો અનુસાર, દેવી રૂકમણીનો જન્મ કૃષ્ણ પક્ષમાં અષ્ટમી તિથિએ થયો હતો અને શ્રી કૃષ્ણનો જન્મ પણ કૃષ્ણ પક્ષમાં અષ્ટમી તિથિએ થયો હતો. દેવી રાધા, તેણીએ પણ અષ્ટમી તિથિએ જ અવતાર લીધો હતો. રાધાના જન્મ અને દેવી રુક્મણીના જન્મ વચ્ચેનો એક તફાવત એ છે કે દેવી રૂકમણીનો જન્મ કૃષ્ણ પક્ષમાં થયો હતો અને રાધા રાણીનો જન્મ શુક્લ પક્ષમાં થયો હતો. રાધા રાણીનો જન્મદિવસ રાધા અષ્ટમી અથવા રાધાષ્ટમી તરીકે ઓળખાય છે. આ વર્ષે રાધાષ્ટમી 14 સપ્ટેમ્બર, મંગળવારે ઉજવવામાં આવશે.

નારદજીના શાપને કારણે રાધાને અલગતા ભોગવવી પડી હતી અને ભગવાન કૃષ્ણના લગ્ન દેવી રૂકમણી સાથે થયા હતા. રાધા અને રૂકમણી બે જેવા છે, પરંતુ બંને દેવી લક્ષ્મીનો અંશ છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે મધ્યકાલીન અથવા ભક્તિ કાળના કવિઓએ વૃંદાવનમાં રાધા-કૃષ્ણના એપિસોડને અતિશયોક્તિ કરી હતી. રાધા-કૃષ્ણની ભક્તિની શરૂઆત નિમ્બાર્ક સંપ્રદાય, વલ્લભ સંપ્રદાય, રાધવલ્લભ સંપ્રદાય, સખીભાવ સંપ્રદાય વગેરે દ્વારા કરવામાં આવી હતી. આનો અર્થ એ છે કે કૃષ્ણની ભક્તિ સાથે, મધ્યકાલીન કાળમાં રાધાની ભક્તિ પણ શરૂ થઈ. તે પહેલાં તે પ્રચલિત નહોતું. દક્ષિણના આચાર્ય નિમ્બાર્ક જીએ સૌપ્રથમ રાધા-કૃષ્ણની બેવડી ઉપાસના કરી હતી. એવું પણ કહેવાય છે કે જયદેવે પહેલા રાધાનો ઉલ્લેખ કર્યો અને ત્યારથી રાધાનું નામ શ્રી કૃષ્ણ સાથે જોડાયેલું છે. અગાઉ રાધા નામનો કોઈ ઉલ્લેખ નહોતો.

પ્રતીકાત્મક સ્થળે રાધા-કૃષ્ણની મુલાકાત અને લગ્ન

બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણ પ્રકૃતિ ખંડ અધ્યાય 48 મુજબ અને ગર્ગા ઋષિ દ્વારા લખાયેલી ગર્ગા સંહિતાની વાર્તા અનુસાર, યદુવંશીઓના પિતૃ, કૃષ્ણ અને રાધાના લગ્ન બાળપણમાં થયા હતા. એવું કહેવાય છે કે એક વખત નંદબાબા શ્રી કૃષ્ણ સાથે બજારની મુલાકાત લેવા નીકળ્યા હતા, ત્યારે જ તેમને એક સુંદર અને અલૌકિક છોકરી દેખાઈ. એ છોકરી બીજું કોઈ નહિ પણ રાધા હતી. કૃષ્ણ અને રાધાએ ત્યાં પ્રથમ વખત એકબીજાને જોયા. બંને એકબીજાને જોઈને મંત્રમુગ્ધ થઈ ગયા. રાધા અને કૃષ્ણ પ્રથમ વખત મળ્યા તે સ્થળને સંકેત તીર્થ કહેવામાં આવે છે, કદાચ નંદગાંવ અને બરસાને વચ્ચે. આજે આ સ્થળે મંદિર છે. તેને સિગ્નલ સ્પેસ કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અગાઉના જન્મમાં જ રાધા અને કૃષ્ણે નક્કી કર્યું હતું કે આપણે આ જગ્યાએ મળવાનું છે. દર વર્ષે અહીં રાધાના જન્મદિવસથી એટલે કે રાધાષ્ટમીથી અનંત ચતુર્દશી સુધી મેળો ભરાય છે.

ગર્ગા સંહિતા અનુસાર, એક જંગલમાં ભગવાન બ્રહ્માએ જાતે રાધા અને કૃષ્ણના લગ્ન એક ગંધર્વ સાથે કર્યા હતા. શ્રી કૃષ્ણના પિતા અવારનવાર તેમને નજીકના ભાંડીર ગામમાં લઈ જતા હતા. ત્યાં તે રાધાને મળતો હતો. એકવાર જ્યારે તે તેના પિતા સાથે ભંડિર ગામ ગયો ત્યારે અચાનક એક તેજસ્વી પ્રકાશ ચમક્યો અને હવામાન ખરાબ થવા લાગ્યું. થોડા સમયમાં ચારે બાજુ માત્ર અંધકાર જ હતો. આ અંધકારમાં એક ગુણાતીત વ્યક્તિત્વનો અનુભવ થયો. તે બીજું કોઈ નહીં પણ રાધા રાની હતી. પોતાનું બાળ સ્વરૂપ છોડીને શ્રી કૃષ્ણે કિશોરનું સ્વરૂપ ધારણ કર્યું અને આ જંગલમાં બ્રહ્માજીએ વિશાખા અને લલિતાની હાજરીમાં રાધા-કૃષ્ણના લગ્ન કરાવ્યા. લગ્ન પછી વાતાવરણ સામાન્ય બની ગયું અને રાધા, બ્રહ્મા, વિશાખા અને લલિતા ગાયબ થઈ ગયા.

વાસ્તવમાં આ વાસ્તવિક ઘટના શણગારવામાં આવી છે. રાધા ખરેખર કૃષ્ણ કરતાં મોટી હતી અને સામાજિક દબાણને કારણે ઉંમરમાં મોટી છોકરી સાથે લગ્ન કરવું શક્ય નહોતું. પરંતુ જો બંને વચ્ચે પ્રેમ થયો હોવો જોઈએ, તો ચોક્કસપણે ગંધર્વ લગ્ન ગુપ્ત રીતે કરવામાં આવ્યા છે અને આ વાત છુપાવી રાખવામાં આવી છે.